کنترل بیولوژیک مهارگر یک روش برای مدیریت آفات و بیماریها در کشاورزی و باغبانی است که از عوامل زنده مانند میکروارگانیسمها، حشرات، نهنگها و انگلها برای مقابله با مشکلات گیاهان استفاده میکند. در مهارگر این روش مبتنی بر استفاده از حشرات یا میکروارگانیسمهایی است که به طور طبیعی در محیط زیست وجود دارند. میکروارگانیسمهایی که به عنوان دشمنان طبیعی آفات شناخته میشوند.
کنترل زیستی، همچنین به نام بایوکنترل شناخته میشود، یک رویکرد پایدار و سازگار با محیط زیست برای مدیریت آفات و بیماریها در کشاورزی، جنگلکاری و سایر سیستمهای بومی است. در مهارگر برخلاف روشهای شیمیایی سنتی، کنترل بیولوژیک بر پدیدههای طبیعی گیاهخواران، کارآگاهان و عوامل مرگزار آفات تکیه دارد تا جمعیت آنها را تنظیم کند. این رویکرد از ارتباطات پیچیدهای که در اکوسیستمها وجود دارد بهره میبرد، آن هم با هدف حفظ تعادل بین آفات و دشمنان طبیعی آنها.
مهارگر – کنترل بیولوژیک آفات با استفاده از حشرات
رشد روز افزون جمعیت کشورهای مختلف جهان، نیاز به مواد غذایي را افزایش داده و انسان را ناگزیر به تولید بیشتر محصولات کشاورزی نموده است. انسان از دیرباز با مشکل آفات و بیماریهای گیاهي برای تولید محصولات کشاورزی مواجه بوده و برای حفظ محصول تولیدی خود به روشهای مختلف با آفات گیاهي مبارزه کرده است. با تولید و عرضه سموم شیمیایي مختلف و تشویق کشاورزان به استفاده از سموم، روزبهروز بر وسعت سمپاشي علیه آفات گیاهي افزوده شد.
به علت تاثیر سریع سموم در کنترل آفات و مصرف آسان آنها، بدون آیندهنگری و توجه به اثرات مخرب آن بر محیط زیست و انسان با مصرف بیش از حد سموم شیمیایي، در مدت کوتاهي آثار مصرف بيرویه سموم شیمایي بر روی انسان و سایر جانداران، آب و محیط زیست آشکار گردیده است.
مصرف بيرویه سموم ضمن از بین بردن حشرات مفید و دشمنان طبیعي آنها و مقاوم شدن آفات گیاهي در مقابل سموم، سلامتي انسان را نیز به خطرانداخته است. با وجود پسماند سموم در محصولات کشاورزی روزبهروز برشمار قربانیان سموم شیمیایي و مبتلایان به بیماریهای صعبالعلاج نظیر سرطان، نازایي، مسومیتهای حاد و مزمن، و… افزوده شده است.
مهارگر و روشهای غیر شیمیایی کنترل بیولوژیک آفات
در دهههای اخیر با توجه به مخاطرات کاربرد سموم شیمیایي، به کشاورزان توصیه ميشود تا حد امکان جمعیت آفات، بیماریها و علفهای هرز را با استفاده از روشهای غیر شیمیایي کاهش دهند. مبارزه شیمیایي فقط به عنوان آخرین راهکار برای کنترل عوامل خسارتزا، توصیه ميشود. به این ترتیب نیاز به کاربرد سموم شیمیایي به کمترین مقدار ميرسد. انواع روشهای غیرشیمیایي کنترل عوامل خسارتزای گیاهي عبارتند از:
1-اقدامات بهداشتي: جمعآوری و از بین بردن بقایای گیاهي آلوده، قطع شاخههای مریض و سوزاندن آنها، شخم عمیق بعد از برداشت و زیر خاك کردن بقایای گیاهي کمک زیادی به کاهش آفات و بیماریها مينماید. تمیز نگاه داشتن انبارها، وسایل حمل و نقل و ادوات زراعي، جلوگیری از زخم شدن میوهها به هنگام برداشت و جدا نمودن میوههای زخمي و پوسیده از میوههای سالم در موقع بستهبندی و … موجب کاهش آلودگيهای بعدی خواهند شد.
2-قرنطینه گیاهي: برای جلوگیری از ورود و انتشار عوامل بیماریزای گیاهي به داخل کشور و یا نقاط مختلف، هم چنین برای حفاظت مزارع، باغات و جنگلهای ملي، اجرای مقررات قرنطینه گیاهي ميتواند از ورود یا عبور عوامل بیماریزا که وجودشان در کشور ثابت و یا مشکوك مانده، جلوگیری نماید